Τα ερεθίσματα, η τέχνη και οι δυνατότητες μας

Η αντίληψη μας για το εξωτερικό περιβάλλον προκύπτει από τα ερεθίσματα που δεχόμαστε και από το τρόπο που το καθένα μας ξεχωριστά επεξεργάζεται αυτά τα ερεθίσματα. Ο πρώτος τρόπος που ο κόσμος βρίσκει τον χώρο του μέσα μας, είναι μέσω των αισθήσεων. Η ακοή, η όραση, η αφή μας βοηθάνε να παρατηρήσουμε και να επεξεργαστούμε αυτό που συμβαίνει. Αποτελούν με έναν τρόπο τον μονοπάτι προς τις δομές του εγκεφάλου που είναι υπέυθυνες για την επεξεργασία τους.

Η αισθητηριακή υπερφόρτωση συμβαίνει, όταν τα ερεθίσματα που λαμβάνουμε είναι ιδιαίτερα πολλά, γρήγορα και έντονα για να μπορέσει ο εγκέφαλος μας να τα επεξεργαστεί και να τα μετουσιώσει. Αυτού του είδους η υπερδιέγερση επηρεάζει όλα τα άτομα, με το καθένα μας να έχει το δικό του προσωπικό παράθυρο ανοχής, και φαίνεται να είναι εντονότερο τις στιγμές που το εκάστοτε άτομο έχει ένα πιο έντονα διεγερμένο νευρικό σύστημα. ο πρώτος ένοχος της αισθητηριακής υπερφόρτωσης είναι τα αστικοποιημένα περιβάλλοντα. Ως ένα βαθμό, ειδικά για τα άτομα που ζούμε σε αυτά, έχει φυσιολογικοποιηθεί η ζωή σε ένα τόσο γρήγορο και θορυβώδες περιβάλλον και αρκετές φορές η νευροδιαφορετικότητα ή ψυχοδιαφορετικότητα αντιμετωπίζεται ως ιδιάζουσα περίπτωση.

Για παράδειγμα, σε μια φαινομενικά απλή βόλτα η ποσότητα και η ποιότητα των ήχων, των εικόνων, των μυρωδιών και των θορύβων με τα οποία ερχόμαστε σε επαφή, πολλές φορές μπορεί να είναι δύσκολα επεξεργάσιμα. Η κίνηση σε μια πόλη έχει να κάνει με την γρήγορη εναλλαγή πληροφοριών, από διαφημιστικές πινακίδες, μέχρι την βουή των αυτοκινήτων και τα δρομολόγια των λεωφορείων.

Μέσα στις τεχνικές διαχείρισης άγχους, ακόμα και αν κάπου το διαβάσαμε ή ενστικτωδώς το ακολουθήσαμε, ανήκει η απεικόνιση φαντασιακών εικόνων, καθοδηγούμενων ή μη. Η φαντασιακή απεικόνιση, ο διαλογισμός είναι ένα είδος φρένου στην ιλιγγιώδη ταχύτητα της πληροφορίας, που σκοπό δεν έχει την στασιμότητα, αλλά τον ισορροπημένο συντονισμό της εσωτερικής μας κίνησης με την εξωτερική. Στην ταινία "Τα παιδιά ενός κατώτερου θεού", η πραγματική ισορροπία ανάμεσα στον θόρυβο και την σιωπή ήταν το σημείο που μπορούσε να υπάρξει η αγάπη, ως αυθεντικό και ελεύθερο συναίσθημα που δεν υπονομεύεται από την εξωτερική συνθήκη.

 Σε αυτό το ακριβώς σημείο βρίσκεται η προοπτική. Και αυτό είναι και το θέμα στην ταχύτητα των ημερών, της πληροφορίας, των ήχων και των εικόνων, στον απόηχο της υπερδιέγερσης να βρεθεί η προοπτική που δεν θα προσφέρει απόσυρση ή αποφυγή αλλά την δυνατότητα της εξισορρόπησης.

Τι γίνεται όταν σε αυτή την προσπάθεια εξισορρόπησης η τέχνη θα έχει τον ρόλο του διευκολυντή; Αδιαμφισβήτητα, η τέχνη μπορεί να έχει τεράστιο ψυχοθεραπευτικό χαρακτήρα.  Στο μουσείο μη ορατής τέχνης (https://museumofnonvisibleart.com/) τα εκθέματα δεν είναι ακόμα μια πληροφορία που θα διεγείρει όλες τις αισθήσεις, είναι κάτι μη ορατό, κάτι βουβό και άυλο που χρησιμοποιεί κατά κύριο λόγο την δυνατότητα μας για την απεικόνιση. Δίνεται δηλαδή η πληροφορία που συναντάει την δυνατότητα μας, να δημιουργήσουμε μια προοπτική σε αυτό με το οποίο ερχόμαστε αντιμέτωπα. Από κει και πέρα, καθώς η φαντασία μας είναι αναπόσπαστο κομμάτι του ενδοψυχικού μας κορμού, έχουμε την ελευθερία να το διαμορφώσουμε όπως μας ταιριάζει.

 Η απουσία περιορισμού ενός δομημένου σχήματος ή μορφής (όχι εκ φύσεως περιορισμός, ένας νεοσύστατος περιορισμός- σημείο των ήδη ασφυκτικών καιρών) μεταμορφώνεται σε μια προοπτική διέγερσης της φαντασίας χρησιμοποιώντας στο μέγιστο βαθμό τις εσωτερικές μας αναπαραστάσεις.

Καμιά φορά, η δυσκολία μας να βρούμε τον τρόπο όχι διαφυγής ή υπομονής, αλλά ελεύθερης και αυτόνομης διαχείρισης των προσλαμβανουσών μας, έγκειται στην ευκολία  εύρεσης και στην πληθώρα της έτοιμης εικόνας, της πληροφορίας και του δομημένου παραγωγικού τρόπου ύπαρξης. Η ποικιλία και η ταχύτητα είναι τόσο μεγάλη, σαν μια όαση επιλογών, που δεν είναι δύσκολο να βρεθούμε δυσκίνητοι απέναντι τους, όταν το ίδιο μας το σώμα δεν έχει αφεθεί στις εσωτερικές του διεργασίες με την άνεση της περιπλάνησης ή της ονειροπόλησης. Για παράδειγμα, η εξάσκηση της παραστατικής μας ικανότητας, ειδικότερα στις μικρές ηλικίες, είναι εκείνη που δημιουργεί την προοπτική και μας προετοιμάζει σε ένα, για παράδειγμα, παραμύθι δίχως τέλος και βοηθάει στην μετουσίωση του νοήματος του χωρίς να χρειαστεί να κινδυνέψουμε πραγματικά για να μάθουμε τι είναι ικανός να κάνει ο κακός του παραμυθιού.